Rękopis znaleziony na pawlaczu

Rękopis znaleziony na pawlaczu

(2012-02-03)

Wisława Szymborska to co chciała o sobie powiedzieć, przekazała w wierszach. Nie podzieliła się swoim życiem w opublikowanej autobiografii, wspomnieniach, wywiadzie rzece. Za to postarała się o wydanie pamiętnika dziadka Antoniego Szymborskiego, który zmarł przeszło 40 lat przed jej urodzeniem.

Wisława Szymborska to co chciała o sobie powiedzieć, przekazała w wierszach. Nie podzieliła się swoim życiem w opublikowanej autobiografii, wspomnieniach, wywiadzie rzece. Za to postarała się o wydanie pamiętnika dziadka Antoniego Szymborskiego, który zmarł przeszło 40 lat przed jej urodzeniem.

"Bez względu na długość życia/ życiorys powinien być krótki", "Pisz tak, jakbyś z sobą nigdy nie rozmawiał/ i omijał z daleka" – radziła w wierszu "Pisanie życiorysu". Konsekwentnie broniła prywatności, mówiła, że przecież trzeba zachować coś dla siebie.

Nieliczne informacje autobiograficzne można odnaleźć w publikowanych przez Szymborską felietonach, wywiadach i poezji. "Moja siostra nie pisze wierszy/ i chyba już nie zacznie nagle pisać wierszy./ Ma to po matce, która nie pisała wierszy,/ oraz po ojcu, który też nie pisał wierszy" – z "Pochwały siostry" możemy się domyśleć, że noblistka nie odziedziczyła talentu literackiego po rodzicach. W takim razie po kim?

Co najmniej pół wieku temu starsza siostra poetki przy okazji remontu mieszkania rodziców (ojciec Szymborskiej zmarł w 1936 r., matka w 1960) znalazła na pawlaczu stary rękopis. Zaniosła go Wisławie. Szymborska odkryła, że to pamiętnik jej dziadka. "Ciekawa i cenna pamiątka rodzinna" – tak oceni znalezisko kilka dekad później w rozmowie z Jerzym Illgiem, redaktorem "Znaku".

Dziadek, o którym nigdy wcześniej nie słyszała, okazał się nietuzinkową postacią. Uczestnik powstania wielkopolskiego w 1848 r., powstania węgierskiego, powstania styczniowego,
więzień warszawskiej Cytadeli. A w międzyczasie podróżnik i awanturnik, który przemierzył m.in. Niemcy, Francję, Włochy, Bałkany, Turcję i Stany Zjednoczone. W Nowym Jorku sprzedawał maślankę, w Kalifornii na kupionej działce szukał złota. Po uwolnieniu z Cytadeli wiedzie żywot zarządcy cudzych majątków, żeni się, w 1870 r. rodzi się syn – ojciec Wisławy Szymborskiej. To do niego kieruje pisane w latach 1879-1881 wspomnienia. Opisując swe gorzkie doświadczenia, przekazuje synowi praktyczne (a może podszyte ironią) przesłanie: "Zwróć uwagę na to, że przy panowaniu pary, telegrafów i wynalazków zawsze brzęcząca moneta będzie miała pierwszeństwo. Bogactwo zawsze będzie panującym i zawsze światem władać będzie… Wołam do Ciebie… ideałem Twoim niech będzie pieniądz".

W 2000 r. "Znak" wydał "Burzliwe fortuny obroty. Mój pamiętnik (1831-1881)" Antoniego Szymborskiego. Stefan Bratkowski nazwał dziadka noblistki Paskiem XIX w., w dodatku inteligentniejszym i mądrzejszym od najsłynniejszego polskiego pamiętnikarza. Przyszli biografowie zmarłej 1 lutego poetki zapewne będą uważnie badać postać i wspomnienia Antoniego Szymborskiego, poszukując wspólnych mianowników. (ike)