AUTOBIOGRAFIA W TRÓJKĄCIE
        Piszemy Wspomnienia

niedziela, 08 grudnia 2024

AUTOBIOGRAFIA W TRÓJKĄCIE

To przypomina koncepcję paktu autobiograficznego Philippe’a Lejeune’a.



Jako zobowiązanie podejmowane przez autora w stosunku do czytelnika postawa autobiograficzna jest bliska paktowi autobiograficznemu. Jednak Philippe Lejeune odwołuje się do terminologii prawniczej. Pakt powinien spełniać konkretne warunki formalne. Postawa autobiograficzna unika ściśle określonych elementów formalnych, koncentrując się na opisowych. W pakcie autobiograficznym autor zobowiązuje się do opowiedzenia prawdy. Dla tych, którzy prawdę o sobie chcą przekazać nie bezpośrednio, lecz przy pomocy przenośni, symboli, obrazów, Lejeune stworzył pojęcie paktu fantazmatycznego – to taka pośrednia forma paktu autobiograficznego. I tu tkwi zasadnicza różnica między paktem autobiograficznym a postawą autobiograficzną. Nie włączyłam do niej kryterium prawdy, bo gdybyśmy do niego podeszli rygorystycznie, to żaden tekst nie zostałby zakwalifikowany do literatury dokumentu osobistego. Przecież każdy z nas pewnych rzeczy o sobie nie wie, mówi ze szczerym przekonaniem coś, co jest złudzeniem albo autointerpretacją, widzeniem siebie z wewnętrznego punktu widzenia. Nie dlatego, że chcemy kogoś okłamać, ale że tak to odczuwamy. Można to porównać do różnicy pomiędzy tym, jak my sami słyszymy swój głos, a jak słyszą nas inni. Przecież nie mówimy jakimś głosem celowo „sfałszowanym”, ale jego brzmienie dla innych poznajemy jedynie wtedy, gdy usłyszymy swój głos nagrany. Za pierwszym razem to zawsze wywołuje zaskoczenie: „Czy to naprawdę ja?”. Zarówno pakt autobiograficzny, jak i fantazmatyczny mieści się w postawie autobiograficznej. Kluczowe znaczenie ma w niej intencja, by czytelnik odniósł tekst bezpośrednio do autora, a nie ocena prawdziwości utworu.



Postawa autobiograficzna jest czymś powszechnym – dotyczy każdego autora literatury dokumentu osobistego. Jednak nie każdy autor zdaje sobie z tego sprawę, podobnie jak w przypadku pana Jourdain, który nie wiedział, że mówi prozą.



Sama decyzja, by napisać coś o sobie, oznacza przyjęcie postawy autobiograficznej.



Dla mnie szczególnie cenne w Pani teorii jest opisanie postawy autobiograficznej w formie trójkąta autobiograficznego, który wprowadza wiele porządku do literatury dokumentu osobistego. Myślę, że ta wiedza przydatna jest nie tylko naukowcom, ale wszystkim, którzy piszą dzienniki, pamiętniki, wspomnienia, autobiografie, a także czytelnikom literatury wspomnieniowej. Wierzchołkami tego trójkąta są trzy typy postawy autobiograficznej: wyznanie, świadectwo i wyzwanie.



Zanim odniosę się do tych trzech wierzchołków, odwołam się do stworzonego dość dawno w językoznawstwie przez Karla Bühlera opisu, zgodnie z którym, jeśli ktoś formułuje wypowiedź językową, ustną lub pisemną, to mamy do czynienia z formą komunikacji, której elementami są: nadawca, wypowiedź (tekst) i odbiorca. W tych trzech składnikach sytuacji komunikacyjnej kryje się źródło mojego trójkąta autobiograficznego, w którym wyróżniłam trzy typy postawy autobiograficznej. Pierwszy – wyznanie – występuje wówczas, gdy tematem tekstu nadawcy jest on sam, a więc najważniejszy jest autor, zaś odbiorca (czytelnik) znajduje się na drugim planie. Z drugim typem – świadectwem – mamy do czynienia wtedy, gdy tematem tekstu jest rzeczywistość, w której tkwią autor i odbiorca, a więc dominuje świat zewnętrzny, a ten, który pisze, i ten, który czyta, znajdują się na drugim planie. W trzecim typie postawy autobiograficznej – wyzwaniu - tekst odnosi się do czytelnika, jest formułowany po to, by wywrzeć na nim wrażenie, sprowokować reakcję. Na tym opiera się mój trójkąt. Nadrzędne jest w nim to, że wszystkie typy – wyznanie, świadectwo i wyzwanie - znajdują się we wspólnych ramach postawy autobiograficznej. Żaden z nich nie występuje osobno.




« poprzednia123456następna »


Piszemy wspomnienia poradnik - Ewa Pilawska

Sonda

Czy Twoje wspomnienia są (byłyby) chętnie czytane i troskliwie przechowywane przez najbliższych?

Tak
Raczej tak
Nie
Raczej nie
Nie wiem



e-poczta




w księgarni

Kto ty jesteś

Joanna Szczepkowska z pasją reportera i detektywa odtwarza historię swojej rodziny. czytaj całość >>>