DOWÓD TOŻSAMOŚCI

To chyba dobrze, że zapominamy. W filmie „Rainman” Dustin Hoffman gra osobę cierpiącą na zespół sawanta – pamięta całe książki.



Sawantów, czyli osoby obdarzone szczególnym talentem mimo niepełnosprawności umysłowej, opisuje się od XIX wieku. Informacje na ich temat rozpropagował w serii wykładów Langdon Down, psychiatra znany przede wszystkim z odkrycia przypadków niedorozwoju umysłowego, nazwanego przezeń mongolizmem, a po jego śmierci – zespołem Downa. Down zaobserwował trzy kategorie sawantów. Po pierwsze, są to osoby obdarzone nadzwyczajną pamięcią, lecz dotyczącą prostych spraw, jak daty, adresy, numery telefonów, rozkłady jazdy. Po drugie, to osoby uzdolnione rachunkowo, które bardzo szybko potrafią wykonywać działania arytmetyczne i błyskawicznie podawać dzień tygodnia dowolnej daty. Do trzeciej grupy należą osoby utalentowane artystycznie, które odtworzą każdą zasłyszaną melodię i wiernie narysują każdy oglądany obiekt. Jednakże w przypadku sawantów zawsze mamy do czynienia z imitacją i odtwórczością. Ich talenty nigdy nie są twórcze. Wiadomo też, że w około 10 proc. ta właściwość pamięci współwystępuje z zaburzeniami autystycznymi. Ale nikt jeszcze nie zbadał, czy i w jakim stopniu sawanci operują pamięcią autobiograficzną.



Lecz są bardziej dramatyczne zaburzenia pamięci. Każdy, kto słyszał o amnezji, czyli o niepamięci wstecznej, polegającej na całkowitej utracie pamięci, więc i autobiograficznej, z pewnością nie potrafi wyobrazić sobie siebie w takiej sytuacji. Przyczyną amnezji jest najczęściej ciężki uraz lub straszliwa trauma. Dotknięta nią osoba nie wie kim jest, jak się nazywa, skąd się wzięła w tym miejscu. Nikogo nie rozpoznaje i nie potrafi odróżnić, kto jest jej bliski a kto obcy, kogo kochała a kogo nie znosiła. Natomiast w psychozie Korsakowa występuje tak znaczny ubytek pamięci bezpośredniej, że osoba z tym zespołem amnestycznym ma ogromne trudności z przyswajaniem nowego materiału. Zresztą jakiekolwiek zaburzenia pamięci, pojawiające się wraz z przybywaniem nam lat i przede wszystkim z zaniedbywaniem trenowania tej jakże ważnej funkcji psychicznej, mogą dawać się nam poważnie we znaki. Zaczynamy wtedy zauważać, że trudniej przypomnieć sobie jakieś słowo, czyjeś nazwisko, wykonać jeszcze niedawno tak proste działanie matematyczne, odtworzyć przebieg ważnej dyskusji czy opisać wygląd jej uczestników.